Erlinde Stephanus

Yahia Alahmad, man en uit Syrië, 45 jaar en nu ruim een jaar in Nederland. Een man alleen, die zoals zovelen de oversteek hebben gewaagd om het land van oorlog te ontvluchten. Ze werden gezien als parasieten; want wie laat in hemelsnaam nu zijn vrouw en kinderen in de steek. Dat was dan ook één van de eerste vragen die ik hem stelde, toen ik hem ontmoette in april 2016. De verklaring was logisch; hij wilde zijn gezin niet in de waagschaal stellen voor de gevaarlijke reis naar Europa en ze hadden veel bezittingen moeten verkopen om zíjn reis te bekostigen.

Vader van acht kinderen. Zijn twee oudste zoons waren geboren tijdens zijn eerste huwelijk met een vrouw waar hij nu van gescheiden was. Hij had haar het huis nagelaten in Damascus, kocht een nieuw huis waar hij samen met zijn zoons woonde toen hij zijn huidige vrouw ontmoette. Met haar kreeg hij nog zes kinderen (waarvan de twee jongsten werden geboren tijdens de oorlog). Vijf meisjes en de laatste werd een jongetje. Hij was kleermaker en later ambtenaar tot de hel uitbrak. Zoals veel Syriërs was hij tegen het regime van Bashar al-Assad en kwam daar openlijk voor uit. Hij deed mee met protesten tegen de regering en zo werd zijn naam bekend bij aanhangers van Assad.

Zijn oudste zoon studeerde ICT aan de universiteit in Damascus, was net getrouwd koos er voor om samen met zijn vrouw en broer bij zijn moeder te wonen om haar te ondersteunen in de oorlog. Op een morgen fietste hij naar de universiteit toen gevechtsvliegtuigen van het Syrische leger over kwamen vliegen en het deel van Damascus bombardeerden waar de meeste opstandelingen woonden. Hij werd geraakt en lag buiten bewustzijn tussen de andere slachtoffers die dodelijk waren geraakt. Omstanders die het zagen gebeuren namen hem mee in hun auto en brachten hem naar een huisartspraktijk, aangezien de grote ziekenhuizen systematisch werden bestookt door het Syrische leger. Daar is zijn linkerbeen geamputeerd door een huisarts en zijn assistente. Granaatscherven die hem door heel zijn lichaam hadden geraakt, waren te diep om ze weg te halen door een reguliere huisarts. gehavend als hij was werd hij weer naar huis gebracht waarna hij drie maanden op bed lag. Inmiddels was zijn vrouw enkele maanden zwanger van hem.

 

 

Het huis van hun moeder bevond zich in een andere buurt dan die van Yahia. Het gevaar werd met de dag groter en ook Yahia besloot te vluchten met zijn gezin naar Daraa, een grote stad vlakbij de grens van Jordanië. Hij wilde dat zijn zoons die bij hun moeder woonden, met hen mee zouden verhuizen, maar zij besloten toch bij hun moeder te blijven. Yahia kocht samen met zijn broers een groot huis met meerdere verdiepingen en trokken daar met hun gezinnen in. Twee weken later ging hij toch terug om zijn beide zoons en vrouw op te halen, aangezien de toestand in Damascus kritieker werd dan ooit tevoren. Echter, hij werd tegen gehouden door het leger; het huis van zijn ex-vrouw bevond zich inmiddels in een enclave. Niemand kon er nog in of er uit en zo moest Yahia ter onverrichte zaken weer terugkeren naar zijn nieuwe huis in Daraa.

De situatie verslechterde met de dag binnen de enclave in Damascus, er was geen geld voor eten. Het dagelijkse kleine beetje soep was ontoereikend en tegen de honger aten ze gras en bladeren. Voor de zwaargewonde zoon was het extra zwaar, met de dag zag zijn moeder hem aftakelen en dunner worden tijdens de periode waarin hij zou moeten herstellen. Na een aantal maanden sprak de moeder een omkoopbare legerofficier aan en gaf hem veel geld om haar oudste zoon met zijn zwangere vrouw uit het zwaar getroffen gebied te laten vluchten. Een zus van Yahia, ook woonachtig in Damascus maar in een door bommen bespaard gebied, haalde hem met de auto op en nam hem voor twee weken in haar huis tot Yahia zijn zwaar vermagerde zoon en vrouw kon ophalen.

Zijn tweede zoon verbleef voor zes maanden in de enclave en de moeder besefte dat ze er nu echt weg moesten om te overleven. Wederom met een grote som geld kocht ze dezelfde legerofficier om en zo kon ze samen met haar zoon vluchten naar het veilige Jordanië waar ze momenteel nog wonen. De vrouw van Yahia’s oudste zoon beviel van een gezond jongetje in het huis van Yahia en zijn gezin.

De oorlog rukte verder op naar het zuidwesten van Syrië en de één na de andere stad werd zwaar getroffen. Yahia besefte dat hij zijn gezin veilig moest stellen door het land uit te vluchten en heeft dezelfde route gevolgd zoals vele landgenoten met hem. Hij had gehoord dat Nederland een snelle asielprocedure hanteerde voor vluchtelingen die even na hun komst hun gezin veilig wilden laten overkomen. Zijn beslissing was dan ook snel duidelijk en maakte de tocht per voet, trein, liftend naar Nederland. Hij kwam aan in Amsterdam, waar hij na twee weken werd vervoerd naar Ter Apel in Groningen. Daar werd hij uitvoerig ondervraagd door de IND vanwege het gevaar dat hij eventueel een terrorist zou zijn. Na enige tijd werd hij overgeplaatst naar Heumensoord, in Nijmegen. In een tentenkamp werden de vluchtelingen ondergebracht waar hij drie maanden heeft gebivakkeerd tot hij werd overgebracht naar Blauwestad in Oost-Groningen.

Daar heb ik hem leren kennen. Een rustige, vriendelijke man met wanhoop in zijn ogen, sprak nauwelijks Nederlands en geen Engels. Tijdens een wandeltocht die werd georganiseerd door een in het leven geroepen Facebookgroep “Blauwestad verwelkomt Vluchtelingen”, hebben we met elkaar kunnen communiceren via ‘hand- en voetenwerk’. Lang niet alles begreep ik, maar de uitdrukking op zijn gezicht sprak boekdelen als hij het over zijn gezin had. Niet veel later nodigde ik hem bij me thuis uit en met de laptop op schoot met een vertaalprogramma Arabisch - Nederlands en andersom, kwam ik steeds meer over hem te weten. Zo dacht ik eerder dat het COA vluchtelingen hielp, maar niets bleek minder waar. Ze zijn er om de enorme instroom van vluchtelingen in banen te leiden volgens de normen van de Nederlandse regering. Een groot duaal besef kwam al gauw aan de oppervlakte. Er werd toch zo de nadruk gelegd op integreren? Want Nederland heeft een rijke historie waar dat fout is gegaan. We plukken er nu nog de wrange vruchten van. Maar achteraf is het makkelijk praten weet ik. Waarom worden deze vluchtelingen met veelal een groot trauma van hot naar her versleept? Een paar weken hier, een paar dagen daar en als ze geluk hebben mogen ze ergens drie maanden blijven. Nieuw gemaakte Nederlandse vrienden steeds maar weer achterlatend, om depressief van te worden (wat dus ook gebeurt).

Uit een artikel van de Volkskrant bleek mijn gevoel te kloppen; de Nederlandse regering traineerde de stroom vluchtelingen door deze veelvuldig over te plaatsen en traag waren met een verblijfsvergunning uit te strekken. Zodat de berichten het thuisfront zouden bereiken dat Nederland geen fijn land was om naar toe te vluchten. Een enquête maakte duidelijk dat 78% (!!!) van de Volkskrantlezers het eens waren met dit besluit van de Nederlandse regering. Ik was verbijsterd en gelukkig vele mensen met mij. Nu werd ons gevoel bevestigd dat we steeds aanklopten bij een gesloten loket waar het ging om vragen aan de COA. Yahia had aangegeven graag in het Oldambt te willen wonen als hij zijn status zou krijgen. Doch de COA weigerde mee te werken, ze konden immers onmogelijk aan al deze verzoeken voldoen werd me verteld tijdens de vele telefoongesprekken die ik met hen voerde.

Ondertussen nam ik Yahia mee naar allerlei festiviteiten, naar feestjes en familie en liet hem de omgeving zien. Ondertussen werkte hij hard aan de Nederlandse taal, ondanks hij nog geen officiële Nederlandse les had. Bevriende leerkrachten had ik bereid gevonden om de vluchtelingen les te geven buiten het COA om. Vanuit het COA werd er één keer in de week Nederlandse les gegeven. Mijn vrienden kwamen drie keer in de week in het kamp om hen de beginselen van de (ingewikkelde) Nederlandse taal bij te brengen. Dit echter moest in het “geheim”gebeuren, anders zouden we last krijgen met het COA. Yahia heeft in die tijd veelvuldig aangegeven dat zijn gezin in echte doodsnood zat, maar er werd door deze mensen niet naar hem geluisterd. Hij was een roepende in de woestijn...

Op een dag haalde ik Yahia uit het kamp en trof hem bleek en moe aan. Hij had een telefoontje van zijn vrouw gekregen. Er hadden Russische gevechtsvliegtuigen over hun huis gevlogen en voerden bombardementen uit. Zijn vrouw was buiten in de tuin met haar zus en hun spelende kinderen. Eén bom kwam tot ontploffing vlak voor hun huis. De granaatscherven vlogen in het rond en werd een dochter geraakt door een scherf in de borst, bij haar hart. Yahia’s schoonzus werd ook getroffen en haar arm werd van haar romp gescheiden. Ook nu was er geen sprake van een ziekenhuis die hen de nodige zorg kon verlenen, een huisarts heeft beide slachtoffers zo goed als hij kon geopereerd in zijn praktijk aan huis. Daar zat Yahia. Ruim 4000 kilometer verwijderd van zijn gezin en kon niets doen. In deze tijd gaf hij een aantal keren aan op zijn knieën terug te willen naar Syrië, maar zijn vrouw overtuigde hem te blijven, want een terugkeer zou zijn dood betekenen. Hij bleef. Ook toen na enkele weken hij bij mij thuis op de bank zat en telefoon kreeg van een broer woonachtig in Damascus. Zijn beide huizen waren platgebombardeerd en Assad had opdracht gegeven aan de gemeente van Damascus, om alle huizen van “overlopers” (lees vluchtelingen die tegen het regime waren) te confisceren. Zo ook de stukken grond waar ooit Yahia’s huizen op hadden gestaan. Ze werden gegeven/verkocht aan mensen uit Iran. (!) Weer kreeg hij telefoon, nu van zijn oudste dochter die vertelde dat zijn jongste zoontje van twee jaar in een hospitaal lag. Hij was bewust aangereden door een aanhanger van Assad die wist dat de familie tegenstanders waren. Het kind overleefde de aanslag, maar brak beide armpjes en heeft drie weken in het ziekenhuis gelegen. Nu ook met de angst of er alsjeblieft geen aanvallen zouden plaatsvinden op ziekenhuizen.

Mensen uit de noodopvang werden continue overgeplaatst en zelfs het vaak niet van te voren te weten. Werden in het holst in de nacht van hun bed gelicht om hun koffer te pakken om naar een opvang te gaan die voor hun onbekend was. Nieuw gemaakte vrienden en medebewoners verbijsterd achterlatend. Doorgaans was het de gewoonte om 24 uur van te voren men in te lichten, zodat er toch nog op enige manier afscheid van hen genomen kon worden. Ook Yahia was weer aan de beurt. Hij zou getransporteerd worden naar een groot kamp in Rosmalen, wederom een tentenkamp. Verdrietig namen we afscheid en ik beloofde hem op te komen zoeken in het verre Brabant. Er was één lichtpuntje; de verhalen deden de ronde dat op deze plak de asielprocedure zou beginnen, na 7 maanden van nietsdoen en afwachten. We hadden weer hoop. En een mens heeft hoop nodig is ons gebleken. Hij kreeg gesprekken met de IND en vertelde zijn verhaal over zijn getroffen gezin. Ook over zijn oudste zoon die getroffen was en zijn been moest missen. Dat hij afhankelijk was van familie, niet de straat op durfde vanwege het leger dat op veel plekken stond te controleren aangezien ze vlakbij de grens van Jordanië en Libanon woonden en zo de in hun ogen ’terroristen’ hun vluchtroute hadden bepaald. Aangezien hij letsel had zagen ze hem aan als een rebel en zou meteen de gevangenis in worden gezet met alle gevolgen van dien. De verhalen over de martelingen bleken waar te zijn, getuige van een neef die bijna drie jaar vast heeft gezeten.

 

 

Dat was de zoon van zijn zus. Hij had een leeftijd bereikt waarin hij werd opgeroepen dienst te doen in het leger of bij de politie te werken. Hij koos geen van beide want wilde zijn eigen volk niet vermoorden. Als deserteur wacht je een gevangenisstraf of erger; de dood. Zijn moeder wist dat en zocht een smokkelaar die hem veilig over de grens zou zetten naar Libanon. Ze betaalde de man en haar zoon ging met hem mee. Na amper tien kilometer belde de man met de politie en kwamen ze de zoon halen. Hij werd gevangen genomen en werd getuige van de praktijken die er plaatsvonden. Er kwam hem ter ore dat hij ter dood veroordeeld zou worden; de gevangenis was overvol. Zijn ouders verkochten hun huis en hebben met dat geld hem vrij kunnen kopen. Nog maar drie maanden vrij werd hij opgepakt door het leger om daar dienst te doen in Aleppo. Hij is gezwicht en moet er nu vechten.

Nadat Yahia zijn verhaal had gedaan vertelde de IND dat zijn oudste zoon zelf een asielprocedure zou moeten opstarten voor hem, zijn vrouw en hun kind. Yahia probeerde nog duidelijk te maken dat zijn zoon invalide was, dringend hulp nodig had en afhankelijk was van anderen, maar de IND hield voet bij stuk. Gefrustreerd en radeloos belde Yahia met mij. Ik heb zijn relaas opgeschreven en naar vele adressen van het IND gestuurd. Nooit meer iets van gehoord. Niet eens een ontvangstbevestiging. Het had wel resultaat, de aanpak van de regering, want ineens kwamen er veel minder vluchtelingen richting Nederland. Hoezee. Over de rug van mensen die niet meer weten waar ze het moeten zoeken en die elders verblijven in armoedige tentenkampen. Om je dood te schamen. De frustratie bij mij werd steeds meer voelbaarder. Laat staan bij Yahia. Ondertussen nam ik contact op met kranten, maar geen van allen waren in zijn verhaal geïnteresseerd, de hausse over vluchtelingen was al op zijn retour en had nauwelijks nieuwswaarde meer.

Yahia werd opnieuw verplaatst, nu naar Leersum in Utrecht. Daar kreeg hij zijn felbegeerde status! Nu kon de procedure voor gezinshereniging worden opgestart. Moest er ineens worden bedacht waar hij wilde wonen. Daar heeft hij niet lang over nagedacht; het zou binnen het Oldambt zijn en dan het liefst in Winschoten. De plaats waar ik woon. In de drie maanden dat hij in noodopvang Blauwestad verbleef heeft hij kennis mogen maken met zeer vriendelijke en hulpvaardige mensen en voelde zich er behoorlijk thuis. Onze gemeente kwam de vluchtelingen heel erg tegemoet door hen woonruimte aan te bieden en een traject om in te burgeren via de overheid en welzijnswerkers. Dit meldde ik aan het COA in Leersum. Doch die hadden een heel andere woonplaats in gedachten. Meteen heb ik de wethouder van gemeente Oldambt gemaild of hij iets voor Yahia kon doen. Binnen vijf minuten werd ik teruggebeld en kreeg een uur later een officieël document over de mail die hij zelf al had doorgestuurd naar het COA. Yahia zou gekoppeld worden aan de gemeente Oldambt. Hulde aan onze gemeente! Het heeft nog heel wat voeten in de aarde gehad overigens, want het COA hield voet bij stuk en ik besloot om Yahia dan maar te “ontvoeren” vanuit Leersum en mee te nemen naar mijn armoedig flatje in Winschoten, tot er na korte tijd passende woonruimte voor hem werd gevonden.

Vanuit Leersum reden we meteen langs Vluchtelingenwerk in Groningen waar ik al eerder een afspraak had gemaakt. Men was hoogst-verbaasd dat er nog geen gezinshereniging-procedure was opgestart, want dat had meteen al bij aankomt in Nederland moeten gebeuren werd ons verteld. Dat betekende dus ruim acht maanden vertraging. Yahia vertelde opnieuw zijn verhaal aan een tolk die was gebeld en op de speaker stond. Helaas, zijn verhaal was vervelend genoeg, maar kwam niet in aanmerking voor een spoedprocedure. Hoe gruwelijk moet een verhaal zijn? Daar kregen we een antwoord op vanuit de praktijk. Als een vluchteling kanker had en niet lang meer te leven zou hebben, werd zijn familie met spoed naar Nederland gehaald, werd er gezegd. Ik opperde nog wat dat Yahia’s verhaal minstens net zo schrijnend was, maar zijn casus zou niet worden doorgestuurd naar de IND omdat het toch geen kans zou hebben voor een spoed-hereniging. De officiële documenten konden we er wel achterlaten, ze zouden als de tijd daar was, door een beëdigd tolk moeten worden vertaald. We gingen weg nadat we te horen hadden gekregen dat ik gebeld zou worden als de tijd er was als de procedure op gang zou worden gezet.

Na enige maanden wachten belde ik toch maar eens naar Vluchtelingenwerk. De eerdere dame die ons te woord had gestaan kreeg ik niet te pakken. Ze belde niet terug, mailde niet terug en kreeg ik op den duur iemand anders van gezinshereniging aan de telefoon. We maakten een afspraak. Yahia en ik kregen als eerste een excuus te horen. Zijn documenten waren bij haar collega blijven liggen en er was niets mee gedaan. Ongelooflijk. En dat bij iemand met zo’n verhaal. Natuurlijk, hij was de enige niet, maar we waren op de hoogte dat vluchtelingen die we kenden inmiddels al veel verder waren binnen de procedure. En let wel, dat waren mensen wiens verhaal een heel stuk rooskleuriger was dan die van Yahia. Toch overheerste opluchting dat er nu schot in de zaak kwam. De documenten met alle gegevens van elk gezinslid zouden vertaald moeten worden. Helaas moest men zelf een beëdigde tolk zoeken. Ik kwam er achter dat er nog al veel verschil zit in de kosten van zo’n tolk. En niet zo’n beetje ook. Er zat soms wel zo’n bijna duizend euro verschil in! We kozen iemand waar een kennis van Yahia ook mee in zee was gegaan. En na veel fouten zelf gecorrigeerd te hebben, kreeg Yahia uiteindelijk de felbegeerde vertaalde documenten in zijn bezit. Aangetekend en wel werd de hele papierstapel opgestuurd naar Vluchtelingenwerk waar de nodige aanvullingen werden toegevoegd en werd doorgestuurd naar de IND in Zwolle.

De situatie werd ook in Daraa steeds rampzaliger. Het gebrek aan voedsel maakte dat de prijzen exhorbitant stegen. Hoe moet een moeder van zes opgroeiende kinderen haar kinderen voorzien van voedsel? Eten werd al gedeeld met overige familie, maar het geld raakte op. Ze waren in vrij goede doen in tijden van relatieve vrede. Nu kreeg Yahia dagelijks smeekbede’s van zijn vrouw om vooral maar geld te sturen. Ik hielp hem daar bij. We stuurden een grote som geld via Western Union (banken functioneren er niet meer in de getroffen gebieden) zodat ze aan eten konden komen. Maar natuurlijk door de hoge prijzen was het van korte duur. Toen besloten we het gezin te laten vluchten naar het buurland Libanon, waar een broer van de vrouw van Yahia woont met zijn gezin. Maar de oudste zoon kon niet mee vanwege het gevaar om opgepakt te worden tijdens de rit naar de grens. Hij en zijn vrouw en kind bleven achter in Daraa. Visum voor zeven personen werd bij de grens aangevraagd. Kosten 800,- euro. En maar voor vier weken geldig. We hoopten uit de grond van ons hart dat ze dan al waren opgenomen in de gezinshereniging-procedure. Helaas, het bleek niet het geval en na een maand zonder zwaar geschut en bombardementen vertoeven moesten ze weer terug naar Daraa waar ook inmiddels de bombardementen steeds dichter bij hun huis plaatsvinden. Steden zoals Damascus, Homs, Aleppo en Palmyra zijn al grotendeels verwoest, maar de angst dat Daraa hetzelfde lot is beschoren is groot en niet onterecht.

Inmiddels horen we steeds meer berichten van bevriende vluchtelingen wiens gezinnen zijn (of spoedig worden) herenigd. Doch... deze gezinnen bevonden zich niet in Syrië zelf meer. Waren woonachtig in Saudi Arabië, Jordanië en Libanon. Het waarom is ons onbekend, waarom deze gezinnen eerder worden herenigd dan de gezinnen die echt aan het overleven zijn in het oorlogsgebied. Ik kan er geen passend antwoord bij geven, maar ik heb een tipje van de sluier opgelicht gekregen. Aangezien Yahia een huis toegewezen had, was er behoefte aan alles wat een huishouden nodig heeft. Zo deed ik een oproep op mijn Facebookpagina en kreeg van de meest uiteenlopende mensen huisraad en kleding. (Echt; hij heeft nu bijna alles wat een gezin nodig heeft!) Op deze manier kwamen we in contact met een man die werkzaam is bij de IND in Veenhuizen. Deze is verantwoordelijk voor de volgorde van gezinshereniging. Hij vertelde me dat studenten op deze taak worden gezet(!). Ze worden door middel van een spoedcursus opgeleid tot een taak die in mijn ogen mensenleven kost en/of kan kosten. Ik wil natuurlijk niet zeggen dat de studenten hun werk niet naar behoren doen, maar na drie maanden worden ze weer van hun taak ontheven. Waarom? Blijft gissen. Maar een oud gegeven dringt zich aan mij op. Zo kunnen de studenten geen band krijgen met de gezinnen die wachten op hereniging, want natuurlijk krijgen ze de meest afschuwelijke situaties onder ogen. Politiek ten top wat ook in het bedrijfsleven wordt toegepast. Hoe misselijkmakend kan het zijn.

Inmiddels zijn de granaatscherven van de oudste zoon van Yahia aan “het wandelen” door zijn lichaam. Hij heeft immense pijn, benauwd en last van zijn blaas. Zijn buik is opgezwollen alsof hij 7 maanden zwanger is. Er is geen chirurg te vinden, maar moet worden geopereerd. De huisarts die zijn jongere zusje van haar granaatscherf heeft ontdaan, durft het niet aan. Op dit moment ligt hij in een kleine kliniek in afwachting van een chirurg. Vertel me, wat kunnen we nog doen? Is er iemand met invloed die hen kan helpen? Of, zoals Yahia moedeloos zegt; “Ik draag het aan Allah over”...

Yahia is een warm, eerlijk, intelligent en goed mens. Die openstaat voor alle culturen en geloven, maar troost vindt bij zijn eigen geloof. Ja, hij is moslim en gelooft in de taal van de liefde en respect voor elkaar. Daar is hij zelf een voorbeeld van. Helpt anderen waar hij kan. Verder heeft hij een heerlijke humor en lacht veel. Soms hoor ik hem verontschuldigend zeggen; “Ik lach, maar mijn hart huilt”...

Lang niet alles wat de revue heeft gepasseerd heb ik beschreven, er is te veel gebeurd en sommige dingen ben ik al weer vergeten. Maar in grote lijnen wil ik duidelijk het verhaal over “zomaar een vluchteling” schrijven en het ongeloof wat er hier mis gaat tijdens een procedure. Ik ben niet echt actief politiek bewust maar zie wat er gebeurt in de wirwar van procedure’s, wetgeving en willekeur en wat het doet met een mens zoals jij en ik.

 

 

 

PS

Inmiddels is er weer veel gebeurd. Yahia’s zoon is inmiddels geopereerd aan een granaatscherf die drukte op zijn blaas. Deze is er uit gehaald maar hij zit nog onder overige scherven. Morgen, 7 januari wordt hij nogmaals geopereerd omdat er een grote ontsteking bij is gekomen. Hij moet zelf zijn operaties betalen, terwijl hij door het Syrische leger ernstig is verminkt. Ook vraagt de chirurg 100,- euro voor het verstrekken van een doktersverklaring, ongelooflijk. Hier vraagt het IND om hem aan te melden als vluchteling 233,- En om over de hopelijk aankomende vlucht vanuit Libanon voor zijn gezin nog maar te zwijgen...

Ik weet het niet meer, maar hoop met dit verhaal dingen los te maken bij ons, de “gewone” mensen, maar vooral ook binnen de tweede kamer.